અમરેલીનાં ગાયકવાડી દીવાન શ્રી વિઠ્ઠલરાવ દેવાજી

Abstract

સૌરાષ્ટ્રમાં પેશ્વા તેમજ ગાયકવાડો અંગ્રેજ કંપની સાથે સીને મુઘલ બાદશાહોની જેમ ચોથ, સરદેશમુખી, જોરતલલી તેમજ ખંડણીઓના જુદાં જુદાં નામે સૌરાષ્ટ્રનાં દેશી રજવાડા ઓ પાસેથી તલવારની આણીએ મોટી- મોટી રકમો ઉઘરાવાતાં. સૌરાષ્ટ્રને પાયમાલ કરવામાં ગાયકવાડી શાસકોને ઉતેજન અંગ્રેજો એ આપ્યું. એમછતા દેશી રજવાડાંઓથી પ્રજા પોતાનાં, રાજવીઓ કે ભામાતોના તોફાનો ન સુખચેન મેળવી શકતી નહિ. વેઠપ્રથા અને નાકાબંધીના ત્રાસે તેમજ લૂટારાઓ બહારવટિયા અને ઠગોના પંજામાંથી લોકો ફરી શકતાં નહિં.

એવાં સમયે ગાયકવાડ ના સમજદાર સૂબાઓ અને ભલા સ્વભાવનાં કેટલાંક અંગ્રેજ અધિકારીઓનાં શાસન તળે સૌરાષ્ટ્રની પ્રજામાં કયાંક ક્યાંક શાંતિના દર્શન થતા. જેમાં અમરેલીના શ્રી વિઠ્ઠલરાવ દેવાજી નામે દીવાનનું કાર્યકોત્ર ઉત્તમ ગણાતું. અમરેલીની પ્રજા એનાં શાસન-તળે નિર્ભય હતી. એક નાના સંત્રી માંથી દીવાન સુધી પહોંચવામાં વિઠ્ઠલરાવ સફળ રહયાં. કહેવાય છે કે તે સાધુ- સંતોની સેવા કરતાં ત્યારે એક સંન્યાસી એ તેને આશીર્વાદ આપેલાં કે “જા બેટા વિઠુ! તું આગે જા કરદીવાળ બનેગા.”